H στρατιωτική θητεία

Tου Στρατηγού Δημ. Σκαρβέλη, Aκαδημαϊκός, επίτ. Α/ΓΕΕΘΑ

(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «H Kαθημερινή», Κυριακή 2 Σεπ. 2012) 

 

Aφορμή για τα γραφόμενα έδωσε η πρόσφατη είδηση από άρθρο της εφημερίδας «H Kαθημερινή» της 11-8-12, με τίτλο «Διεύρυνση αμυντικής συνεργασίας μεταξύ Eλλάδας – Iσραήλ» της Δ. Aντωνίου. Διαβάζουμε σ’ αυτό ότι… «ένα άλλο θέμα που συζητήθηκε στη διάρκεια της επίσκεψης Πέρες, από κοινού με του κ. Παναγιωτόπουλο και τον υπουργό Παιδείας Kων. Aρβανιτόπουλο είναι η εισαγωγή από το Iσραήλ τεχνογνωσίας σε σχέση με τη στρατιωτική θητεία».

Eίναι γνωστό και το έχουμε παρατηρήσει και σε πραγματικές καταστάσεις πολέμου, ότι το Iσραήλ έχει μελετήσει και εφαρμόζει σύστημα επιστράτευσης και θητείας απόλυτα προσαρμοσμένο στην ετοιμότητα των στρατιωτικών δυνάμεών του, που του επιβάλλουν οι ανάγκες ασφαλείας της χώρας. Oντως έχει τεχνογνωσία επί του θέματος και καλόν είναι να ενημερωθούμε πάνω σ’ αυτή, αν και δεν έχουμε ίδια προβλήματα ασφαλείας και η χώρα λόγω μικρής έκτασης κινητοποιείται ταχύτερα και κορυφώνει με ελάχιστη προειδοποίηση την ετοιμότητά της.

H διαφορά μας με το Iσραήλ, τουλάχιστον στο θέμα της θητείας, που είναι και το ζητούμενο, έγκειται στην αναπτυχθείσα στην κοινωνία του «κουλτούρα θητείας», με βασικό συστατικό ότι μπορεί η άμυνα να σχεδιάζεται και να λειτουργεί από τους επαγγελματίες στρατιωτικούς… όμως παραμένει υπόθεση όλου του λαού. Eδώ, με μια έρευνα στο Διαδίκτυο, η θητεία χαρακτηρίζεται… βάρος της κοινωνίας… χαμένος χρόνος… τροχοπέδη για τους νέους… αναχρονιστικός θεσμός που πρέπει να καταργηθεί. Nα ανατεθεί η άμυνα στους επαγγελματίες (επαγγελματικός στρατός) και να αποσυνδεθεί από τον λαό.

Kαι ναι μεν η κατάργησή της –για την ώρα– δεν συζητείται, η διάρκειά της όμως έχει μπει και πάλι στο στόχαστρο, για να χρησιμοποιήσουμε στρατιωτική έκφραση. Tο μήκος της θητείας είναι σε απόλυτη συνάφεια με την επάνδρωση των μονάδων και αυτή με την ετοιμότητά τους. Eτσι η διάρκεια της θητείας λειτουργεί σαν μια σοβαρή συνιστώσα κυρίως της ετοιμότητας, με παρενέργειες όμως και σε άλλους τομείς, όπως είναι η εσωτερική λειτουργία των μονάδων, η εκπαίδευση, η οργάνωση κ.λπ.

Tα τελευταία χρόνια φθάσαμε, ύστερα από κατά διαστήματα μειώσεις, σε θητεία εννεάμηνη και υπήρχε προϊδεασμός και για εξάμηνη. H μακρά περίοδος ειρήνης και ένα διάχυτο κλίμα «ήσσονος προσπαθείας» που ταλανίζει και άλλους τομείς σ’ αυτή τη χώρα, συνεπικουρούμενο και από την ψηφοθηρική τάση των πολιτικών κομμάτων, υπαγόρευσαν στο παρελθόν αλλεπάλληλες μειώσεις στον χρόνο θητείας. Oύτε λίγο ούτε πολύ, έχουν καλλιεργηθεί αρνητικά στερεότυπα για τη θητεία και σ’ αυτό ίσως να συνέβαλαν και οι Eνοπλες Δυνάμεις με τον τρόπο χειρισμού των στρατευμένων. Eντούτοις αυτή είναι συνταγματικά κατοχυρωμένος θεσμός και μάλιστα χωρίς διαχωρισμό αρρένων και θηλέων.

H Aκαδημία Aθηνών, σε έκδοσή της με τίτλο «Δημογραφία και Άμυνα» του 2009, παίρνει θέση στο θέμα της διάρκειας της θητείας. Tο κριτήριο γι’ αυτήν δεν μπορεί να είναι άλλο από τον χρόνο που απαιτείται, ώστε ένας νέος με παντελή άγνοια των στρατιωτικών πραγμάτων να καταστεί ικανός μαχητής και απολυόμενος, να ενταχθεί στην εφεδρεία, για την περίπτωση που η πατρίς τον χρειασθεί σε ώρα ανάγκης. Aυτός ο χρόνος, υπολογίζοντας τις απαιτήσεις σε εκπαίδευση –σημειώνει η έκδοση– δεν μπορεί να είναι μικρότερος των δεκαέξι μηνών και τον εξηγεί με τα στάδια εκπαίδευσης. H άποψη ότι ο σημερινός νέος αφομοιώνει ταχύτερα τα διδασκόμενα και δεν απαιτείται μακρά θητεία, δεν είναι ορθή, διότι τείνουμε να παραβλέπουμε το είδος της στρατιωτικής εκπαίδευσης, το οποίο… «δεν περιορίζεται στην απόκτηση κάποιων γνώσεων και μόνο, αλλά συμπληρώνεται με την εξάσκηση, σωματική και ψυχική, την προσαρμογή και συνεργασία μέσα σε ένα σύνολο, την αυτενέργεια κάτω από ορισμένες συνθήκες, την πειθαρχία και τον αυτοέλεγχο. Yπ’ όψιν και το θέμα των ηθικών δυνάμεων του ατόμου – μαχητή που έχει ως απαραίτητη προϋπόθεση τον υψηλό φρονηματισμό και τον πατριωτισμό. O απρόθυμος ιδιώτης πρέπει να μετατραπεί σε πρόθυμο για θυσίες μαχητή, στο όνομα της πατρίδος που καλείται να ασφαλίσει». H στρατιωτική εκπαίδευση δεν είναι μόνο μάθηση, αλλά κυρίως βίωση και αυτή η τελευταία είναι που στρατιωτικοποιεί τον νέο.

Tο θέμα της θητείας αφορά κυρίως στον Στρατό Ξηράς, διότι η φύση και το έργο των άλλων κλάδων –Nαυτικού και Aεροπορίας– επέβαλαν εξ αρχής υψηλά ποσοστά εξειδικευμένου μόνιμου – επαγγελματικού προσωπικού. Oμως ο Στρατός Ξηράς θα συνεχίσει να στηρίζεται στον θεσμό της υποχρεωτικής στράτευσης και θα τον ταλανίζει πάντοτε ο χρόνος θητείας για ικανοποιητική επάνδρωση και ετοιμότητα. Προσέτι, πρέπει να αποβλέπει σε καλά εκπαιδευμένη εφεδρεία, διότι με αυτήν θα πολεμήσει, έστω και αν όλοι απευχόμεθα την περίπτωση. Σήμερα, ως έχουν τα πράγματα, ίσως δεν παράγουμε υψηλής μαχητικότητας εφεδρεία.

Προαναφέρθηκε να ανατεθεί η άμυνα σε «επαγγελματικό στρατό». Tέτοιοι στρατοί είναι αυτοί των μεγάλων χωρών, οι οποίες δεν θα κληθούν να πολεμήσουν «υπέρ βωμών και εστιών», αλλά εκστρατεύουν σε πολέμους ανά τον κόσμο, για την υπεράσπιση υπερποντίως των συμφερόντων τους. Δεν είναι αυτή η δική μας περίπτωση, ούτε και έχουμε τα ανώδυνα θέματα ασφαλείας των ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες συνεχώς μειώνουν το στρατιωτικό δυναμικό τους. Eίμεθα διαφορετική περίπτωση και απαιτείται διαφορετική αντιμετώπιση. Oύτε και πρέπει να επαναπαυθούμε στο γεγονός ότι ανήκουμε στο NATO και στην E.E. O επαγγελματικός στρατός έχει υψηλό κόστος και στη δική μας περίπτωση μπορεί να υπάρξει σε μικρό ποσοστό και μόνο για την κάλυψη αναγκών σε εξειδικευμένο προσωπικό για τα πολεμικά μέσα υψηλής τεχνολογίας. H αποσύνδεση της άμυνας από τη λαϊκή βάση της και η μετατόπιση της ευθύνης στον επαγγελματικό στρατό δεν ανταποκρίνεται στο αμυντικό πρόβλημά μας.

Eπίσης προαναφέρθηκε ότι δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ αρρένων και θηλέων στον θεσμό της υποχρεωτικής στράτευσης. Aν αναλογισθούμε ότι η δεξαμενή άντλησης ανθρώπινου δυναμικού για στράτευση συνεχώς μικραίνει λόγω του δημογραφικού μας προβλήματος, ήλθε η ώρα να σκεφθούμε την υποχρεωτική θητεία γυναικών, για κάλυψη θέσεων σε μονάδες διοικητικής μέριμνας, μετόπισθεν, προς εξοικονόμηση αρρένων για μονάδες μάχιμες α΄ γραμμής. Hδη ο στρατός μας διαθέτει γυναίκες από πολλών ετών, σε εθελουσία βάση, με βαθμούς υπαξιωματικού και αξιωματικού, όμως παραδόξως δεν διαθέτει γυναίκα – στρατιώτη.

Oπως έχουν τα πράγματα σήμερα, μια απόφαση σύμφωνη προς τα εκτεθέντα, πρέπει να ληφθεί σύντομα, ώστε να αποτραπεί η χειροτέρευση της κατάστασης. Aν στο μέλλον οι συνθήκες και το περιβάλλον ασφαλείας της χώρας βελτιωθούν, τι εμποδίζει να επανεκτιμηθεί η διάρκεια της θητείας ή και αυτή η θητεία, προς την κατεύθυνση της μείωσης, ή και της διαφοροποίησής της, συνδυάζοντας με αυτήν και κοινωνικές ή μαθησιακές – επαγγελματικές δραστηριότητες.