Μίεζα: Οδοιπορικό στη Σχολή του Αριστοτέλη

Δρ. Ιωάννης Παρίσης (*)

Στο πλαίσιο των παρουσιάσεων του νέου βιβλίου μου «Αριστοτέλης και Αλέξανδρος – Συνάντηση δύο μεγαλοφυών», μία επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Σχολής του Αριστοτέλη, στη Μίεζα, ήταν περισσότερο από επιβεβλημένη. Η Σχολή βρίσκεται δυτικά της εθνικής οδού Βεροίας-Εδέσσης, ακριβώς κάτω από την πόλη της Νάουσας. Καταπράσινο τοπίο, με τρεχούμενα νερά και θέα προς τον κάμπο της Ημαθίας. Λίγο πιο πέρα το αρχαίο θέατρο της Μίεζας, ενώ ανατολικά της εθνικής οδού, στον κάμπο, οι περίφημοι Μακεδονικοί Τάφοι, όπου ξεχωρίζουν οι τάφοι της Κρίσεως και των Ανθεμίων.

Η Μίεζα επελέγη ως χώρος της εκπαίδευσης του νεαρού διαδόχου του μακεδονικού θρόνου, του Αλεξάνδρου, από τον φιλόσοφο Αριστοτέλη, στην περίοδο 343-340 π.Χ. Ειδικότερα επελέγη το περί την Μίεζα Ιερό των Νυμφών (Νυμφαίο), στους πρόποδες του Βερμίου, πλησίον της σημερινής Νάουσας, μακριά από το περιβάλλον της βασιλικής αυλής της Πέλλας. Ένας χώρος εξαιρετικής ομορφιάς, ονομαστός για τα νερά και τους κήπους του, ήρεμος και γαλήνιος.

Ο Φίλιππος έλαβε ιδιαίτερη μέριμνα για την κατάλληλη διαμόρφωση του χώρου ώστε να εξυπηρετεί απολύτως τους σκοπούς της εκπαίδευσης. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι, ακόμη και στην εποχή του (τέσσερις αιώνες αργότερα), ήταν ορατά τα πέτρινα καθίσματα και οι σκιεροί περίπατοι στη Μίεζα. Γράφει ότι, ο Φίλιππος σχολήν αὐτοῖς καί διατριβήν τό περί Μίεζαν Νυμφαῖον ἀπέδειξεν, ὅπου μέχρι νῦν Ἀριστοτέλους ἕδρας τε λιθίνας καί ὑποσκίους περιπάτους δεικνύουσιν. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο «περίπατος», είναι αρχιτεκτονικός όρος και αναφέρεται σε οικοδόμημα με στοά ή στοές. Αργότερα, τον συναντούμε στη σχολή του Αριστοτέλη στην Αθήνα, το Λύκειο.

Το τέμπλο στον «Τάφο της Κρίσεως». Θυμίζει τέμπλο Ορθόδοξου ναού.

Εκεί, λοιπόν, στη μακεδονική γη, στους πρόποδες του Βερμίου, συναντήθηκαν ο Σταγειρίτης φιλόσοφος και ο κατοπινός στρατηλάτης-κοσμοκράτορας. Συνάντηση δύο μεγαλοφυών, οι οποίοι έμελλε να αφήσουν βαθιά χαραγμένα τα ονόματά τους στην παγκόσμια Ιστορία, για διαφορετικούς βεβαίως λόγους ο καθένας. Εύνοια της Ιστορίας θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε.

Συνάντηση, επίσης, ευτυχής, όπως γράφει ο καθηγητής Εμμ. Βαλσαμίδης (από τη Νάουσα), δεδομένου ότι πληρούνταν απολύτως οι παιδαγωγικές απαιτήσεις: από τη μια ο καλός δάσκαλος, από την άλλη ο ισχυρός αποδέκτης νους, ο μαθητής. Ένας νέος με υψηλότατη ευφυΐα, που ξεπερνούσε την ανθρώπινη εξυπνάδα, όπως έγραψε ο Πολύβιος. Αναμφίβολα ένας τέτοιος δάσκαλος και ένας τέτοιος μαθητής θα μπορούσαν να αποτελέσουν έναν εξαιρετικό συνδυασμό μέσα στην Ιστορία.

Ο Αλέξανδρος βρισκόταν στην αρχή της εφηβείας, αρκετά ώριμος, ωστόσο, αν ληφθούν υπόψη τα όσα επακολούθησαν και τον τρόπο με τον οποίο λειτούργησε, αναλαμβάνοντας πολύ νέος καθήκοντα υψηλής ευθύνης. Ο φιλόσοφος-δάσκαλος, όχι τόσο διάσημος ακόμη, όμως με πολύ καλή φήμη και με σημαντικό κύρος. Κυρίως ως ο πλέον διακεκριμένος μαθητής στην Ακαδημία του Πλάτωνος.

Με απαίτηση μάλλον του Αριστοτέλη, ο Φίλιππος μερίμνησε και για τους συμμαθητές του γιου του. Αυτοί αποτέλεσαν τη «σχολή των Βασιλικών Ακολούθων» και στην πλειονότητά τους ήταν οι μελλοντικοί σύντροφοι και στρατηγοί του Αλεξάνδρου. Ηφαιστίων, Πτολεμαίος, Σέλευκος, Μαρσύας, Έκτωρ, Νέαρχος, Άρπαλος, Αμύντας και άλλοι -περί τους 15 συνολικά- ήταν μεταξύ των συμμαθητών του.

Κατά την εκεί διαμονή του, ο Αριστοτέλης συνέγραψε μερικά από τα έργα του, κάποια ειδικώς για τον μαθητή του. Στο διάστημα αυτό, με τα άφθονα μέσα που του παρέχονταν από τους βασιλείς της Μακεδονίας, ο φιλόσοφος είχε την άνεση να συστηματοποιήσει τις γνώσεις του κατά τρόπο διδακτικό, καθώς και τα ηθικά και πολιτικά πορίσματα στα οποία οδηγήθηκε, και να διευρύνει σε μεγάλο βαθμό, και με δικά του πειράματα και παρατηρήσεις, τις γνώσεις της εποχής του για τη φυσική και τη φυσιολογία.

Στον καλαίσθητο και άριστα οργανωμένο χώρο υποδοχής και ενημέρωσης των επισκεπτών, ο ευγενέστατος και προθυμότατος φίλος Αντώνης, ενημερώνει, δίνει πληροφοριακά έντυπα και παρέχει κάθε εξυπηρέτηση. Ένα ιδιαίτερα επιμελημένο αμφιθέατρο χρησιμοποιείται για την ενημέρωση των επισκεπτών. Η θέση της Σχολής του Αριστοτέλη ήταν  γνωστή από τα μέσα του 19^ου αιώνα, απρόσιτη όμως εξαιτίας της οργιώδους βλάστησης, εντοπίστηκε τελικά το 1965 από τον αρχαιολόγο Φώτιο Πέτσα και ερευνήθηκε και ταυτοποιήθηκε τα επόμενα χρόνια.

Αργότερα, στη συνάντηση με τον Αντιδήμαρχο Πολιτισμού της Νάουσας συζητούμε για την περιοχή και την ανάγκη ανάδειξής της. Κοινή η διαπίστωση ότι, δυστυχώς, δεν είναι γνωστή η Σχολή του Αριστοτέλη, ακόμη και σε πολλούς που ζουν στην περιοχή. Το διαπιστώνω και στην Ελλαδική πρωτεύουσα. Πλήρης άγνοια ακόμη και από ανθρώπους με υψηλή μόρφωση. Άγνωστη λέξη η «Μίεζα». Και όμως, πρόκειται για τον χώρο όπου ο μέγιστος των φιλοσόφων, ο «γιγάντιος νους», δίδαξε και μόρφωσε τον μέγιστο των στρατιωτικών ηγητόρων της παγκόσμιας ιστορίας, θεμελιώνοντας μέσω αυτού την οικουμενικότητα της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού.

(*) Ο Ιωάννης Παρίσης είναι Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, Πρόεδρος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων. (www.acastran.gr)